Blog door Manu Busschots

De klimaattransitie is een enorme opgave. Voor een emissieloze samenleving in 2050 gaan we anders wonen, anders reizen, anders eten en anders met spullen om. Hoe precies weet niemand: De minst radicale verandering zet in op duurzame energie, slimmere technologie (inclusief kweekvlees), circulaire economie en het massaal ‘stofzuigen’ van uitgestoten broeikasgassen. In dat geval zetten we de huidige levensstijl nog min of meer voort. Andere scenario’s vragen nog veel meer verandering.

Zakt de moed je al in de schoenen? Of behoor je tot die groep van aanjagers en voorlopers die dit juist inspirerend vinden? De meeste mensen kijken bij verandering graag nog even de kat uit de boom en naar wat anderen doen; gaat dat een beetje goed en is het leuk? Die tijd hebben we echter niet meer. Het gevoel van ‘te weinig doen’ of ‘te langzaam gaan’ ligt bij zulke uitdagende veranderingen op de loer. En het gevoel van tekortschieten maakt niet blij. Om niet ‘tekort te schieten’ kan je OF méér doen (maar wanneer is dat dan genoeg?) OF het even parkeren en relativeren in je hoofd. Wat overigens niet hetzelfde is als klimaatverandering ontkennen.

Voor iedereen die het niet wil parkeren of relativeren, is het dus wezenlijk om een antwoord op de vraag te vinden: wanneer ga ik hard genoeg? Daar zijn grofweg drie manieren voor denken wij.

1. Jezelf vergelijken met ‘wat zou moeten’ (absoluut)

De eerste manier om jezelf een klimaatheld te kunnen noemen is door te weten dat wat jij doet, past bij een klimaatvriendelijke samenleving. Jouw klimaatimpact valt binnen de grenzen van wat het klimaatsysteem van de aarde aan kan. Babette Porcelijn bespreekt dit in haar boek de verborgen impact: de gemiddelde Nederlander heeft nu ongeveer 3,6 aardbollen nodig. Omdat we die niet hebben, beschadigen we dus ons milieu en het klimaat en ‘lenen we van de toekomst’. In haar boek zegt ze: maak de grote keuzes uit de impact top10 en dan kan het lukken om je klimaatimpact omlaag te brengen naar 1 aarde of minder. Het fijne daaraan is, is dat je dan kan ‘ontspannen’ op de kleinere dingen (geen getwijfel meer over ‘in welke afvalbak hoort dit omhulsel van een drankverpakking nou?’).

Maar er zitten ook wat lastige kanten aan: 1. Je moet jezelf informeren, om te weten welke keuzes het meeste verschil maken. 2. Zolang je je keuzes nog niet helemaal hebt doorgevoerd kan je je nog schuldig voelen. 3. Als jij binnen de draagkracht van 1 aarde leeft, maar je ziet de rest van de mensen om je heen dat niet doen, voel je dan wel tevreden? Of blijf je het gevoel houden dat het nog niet genoeg is wat je doet?

2. Jezelf vergelijken met anderen (relatief onderling)

De tweede manier is jezelf vergelijken met anderen. Dit werkt vaak vrij goed om je goed te voelen over jezelf. “Maar mijn buurman…” of “Maar de Amerikanen…”

Hier zit echter ook iets lastig aan: je kan altijd wel iemand vinden die meer klimaatimpact heeft, maar dat wil nog niet zeggen dat we met zijn allen de deadline van 2050 gaan halen. De kans is dus groot dat het ergens wel blijft knagen als welwillende sympathisant van duurzaamheid. Zeker als je weet dat er ook altijd voorbeelden zijn van mensen met minder klimaatimpact. 

3. Jezelf vergelijken met je vroegere zelf (relatieve voortgang)

De eerste twee manieren hebben dus nadelen en laten zien hoe lastig het kan zijn om echt tevreden te zijn over je klimaatkeuzes.

In de Deep Changemaker circles staan we daarom ook stil bij de andere redenen voor klimaatkeuzes. Want de keuzes die het meest tevreden maken, raken vaak ook andere motieven. Bij wonen kan dat bijvoorbeeld zijn: je tuin niet alleen groener, maar ook mooier maken. Of je woning niet alleen energiezuiniger, maar ook comfortabeler maken. Bij reizen: het vinden van nieuwe bestemmingen die nog niet iedereen kent, of het kunnen lezen van een boek in de trein. Et cetera.

Maar terug naar de vraag: als je het wel doet omdat je mee wil helpen aan de klimaattransitie: hoe weet je dan of je genoeg doet? Een derde manier kan zijn om jezelf te vergelijken met vorig jaar of eerdere keuzes. Met andere woorden: Om de voortgang van je impactreductie als norm te nemen. Want als we in grofweg 30 jaar naar 0 moeten gaan, dan is het huidig jaar bij wijze van spreken voor iedereen 100. Of je nu een hoge of een lage klimaatimpact hebt. En dan heb je dertig jaar om van 100 naar 0 te gaan. Dus als je elk jaar 5% vermindert ten opzichte van je basisjaar, dan kom je er zelfs in 20 jaar!

Dit heeft enkele voordelen: je hoeft jezelf niet over alles te informeren, je hoeft niet te weten of je huidige keuzes binnen de impact van 1 aarde vallen, alleen maar of ze 5% minder impact hebben dan daarvoor. Een ander voordeel is dat je je niet schuldig hoeft te voelen als je er nog niet bent, want je bent in ieder geval onderweg! En net als bij manier 1 van het ‘absolute weten’ kan je natuurlijk nog steeds het gevoel hebben dat je sneller wilt gaan, meer dan die 5%. Dat kan altijd, en nog meer mensen erbij betrekken zal ook voor versnelling zorgen. Daarom besteden we in onze dagtraining Klimaatcommunicatie ook aandacht aan het klimaatgesprek met anderen. Het is in ieder geval makkelijker om jezelf een held te vinden als je van 5% naar 10% gaat, dan wanneer je weet dat je in plaats van 2,6 aardbollen nog maar 2,3 aardbollen nodig hebt (en nog een lange weg te gaan hebt naar 1 aarde). Tot slot biedt de ‘voortgang ten opzichte van jezelf’ nog een voordeel: de buurman die van 2 auto’s naar 1 auto gaat, verdient een complimentje. Het kabinet dat kolencentrales open laat, maar wel het groenste kabinet ooit is, verdient een complimentje omdat ze meer dan 5% vooruit zijn gegaan. De derde manier maakt aanmoediging en complimenten dus makkelijker en daarmee helpen we niet alleen onszelf, maar ook elkaar om meer zin te krijgen in de enorme opgave van de transitie. Zo kan de transitie niet alleen een opgave, maar ook een feestje worden waar we trots op zijn!

In onze Deep Changemaker circles ontdek je hoe jij meer impact kunt maken, met zorg voor jezelf. Dat doe je samen met andere duurzaamheidsprofessionals. We helpen je graag de klimaatheld in jou te vieren!Ben je juist op zoek naar concrete handvatten voor frisse moed en actieve hoop? Kijk dan eens naar onze training anker voor actieve hoop.