Blogs

Systeemverandering. Hoe dan?

Blog door Manu Busschots

Je bent bezorgd over klimaatverandering. Maar moet je dan onder een koude douche gaan staan? Door de regen fietsen als je de auto kan nemen? Persoonlijke verandering kan wel erg zinloos en oneerlijk voelen als grote bedrijven tegelijkertijd schijnbaar ongehinderd door kunnen gaan met vervuilen. Als de regelgeving ontbreekt om een duurzame leefstijl echt tot het nieuwe normaal te maken: goedkoop, gemakkelijk en gaaf.

Persoonlijke verandering vinden wij noodzakelijk en het kan erg vervullend en aangenaam zijn, maar het is niet voldoende. Het systeem moet op de schop, maar hoe krijg je zo’n systeemverandering voor elkaar? Hoe kan je in je eentje in vredesnaam de hele maatschappij veranderen? Voor een antwoord op die vraag kijken we naar de vijf (stiekem zes) dominante maatschappelijk krachten. En we hopen dat je al lezend handelingsperspectief ontdekt, erachter komt dat ook jij het systeem kunt helpen veranderen. Deze week al.

  1. Rechtssysteem

Net als de wetenschap gaat ons rechtssysteem uit van de kracht en onderbouwing van argumenten. Kun je in de politiek nog wegkomen met het excuus ‘dat Nederland maar een klein landje is en dus niet zoveel aan klimaat kan of hoeft te doen’, is dat argument in een rechtszaal niet steekhoudend. Dat bleek tot drie keer toe in de klimaatzaak van 900 burgers, gevoerd door Urgenda. Via de rechter kunnen we een beroep doen op onze basisrechten op gezonde lucht, grond en een veilige toekomst. Tenminste, als bedrijven en dus zelfs de overheid deze in gevaar brengen. Ook de maatregelen die nu getroffen worden en nog bedacht gaan worden vanwege het teveel aan stikstof komen voort uit de uitspraak van de Raad van State. En dat begon weer bij een ongeruste klokkenluider: Johan Vollenbroek.

Stel je ziet jezelf niet meteen als de volgende Johan Vollenbroek, maar je wilt deze hefboom wel gebruiken. Wat kan jij dan deze week nog doen? Doe mee met inspraakprocedures en internetconsultaties, en let op welke collectieve rechtszaken je kan steunen (verderop in dit blog een link!). Ook het burgerinitiatief tegen fossiele reclame is, omdat het een wettelijk instrument is, heel kansrijk, dus onderteken dat. Of steun de systeemveranderende wetgeving waarmee onze leefomgeving de hoogste bescherming zou krijgen, die het verdient.

  1. Geld

Geld is macht en vormt een belangrijke systeemkracht. Waarvoor wordt jouw geld ingezet terwijl het op de bank staat, of als potje bij je verzekeraar of voor je pensioen beheerd wordt? Dat kan de eerlijke geldwijzer je vertellen. Door over te stappen kan jij ervoor zorgen dat er minder geld beschikbaar komt voor activiteiten die het klimaat belasten en meer geld voor natuurherstel en bescherming.

Vergeet ook je eventuele beleggingen niet! De beurs is bij uitstek een systeem dat kortetermijnwinsten najaagt. Tegelijkertijd kunnen duurzame, systeemveranderende bedrijven die geld nodig hebben om te groeien dat krijgen via de verkoop van aandelen.

Tot slot kan je nog creatief denken over geld en systeemverandering. Vaak zijn we zo druk met ons werk dat we geen tijd hebben om naar die verpakkingsvrije winkel te gaan of om nieuwe vegetarische gerechten uit te zoeken. Of ‘moeten we’ voor ons werk allemaal kilometers maken in vervuilende vliegtuigen of auto’s. Maar in hoeverre dragen al dat werk en geld eigenlijk bij aan je welzijn; heb je het wel echt nodig? Soms betekent minder geld verdienen, dat je er meer welzijn voor terugkrijgt. En dat je minder mee hoeft te rennen in een vervuilende ratrace.

Wat je deze week nog kan doen, is financiële steun geven aan organisaties die systeemverandering najagen. En je kan met de overstapservice naar een duurzame bank gaan. Verder is de rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell een mooi voorbeeld van de krachten ‘geld’ en ‘rechtssysteem’ samen.

  1. Politiek

Gelukkig leven we in een democratie. Jouw stem telt! Van Europees tot en met lokaal niveau kan je stemmen op partijen die met belastingen, regelgeving en ander beleid een klimaatvriendelijke toekomst snel dichterbij willen brengen. Maar je kan in een democratie meer doen dan eens in de zoveel jaar naar het stemhokje gaan.

Je kan deze week nog lid worden van een politieke partij. Of zelfs van twee. Het aantal leden van een partij bepaalt voor een groot deel het budget van een partij en daarmee de impact van campagnes, de kracht van haar politici et cetera. Je kan als lid ook meestemmen over de koers en de partijprogramma’s.

  1. Burgerschap

Een democratie behelst meer dan stemmen of de invloed organiseren via politieke partijen. Elke dag kunnen we onze stem laten horen via petities of demonstraties. En als zelfs een vonnis van de rechter door de politiek keer op keer naast zich neer wordt gelegd en ze haar eigen klimaatdoelen uitstelt, is er misschien behoefte aan wat burgerlijke ongehoorzaamheid, zoals die van Code Rood of Extinction Rebellion. De geschiedenis van systeemveranderingen laat in ieder geval zien dat die vaak bij de massa’s op de straat begint.

Je kan je nog deze week verdiepen in welke organisaties hun stem verheffen en welke je wilt steunen. Misschien hebben ze wel een actie gepland waaraan je mee kunt doen.

  1. Cultuur

Tot slot zijn onze systemen gevormd naar onze cultuur. Wat wij normaal of gewenst vinden, vindt zijn weg in het aanbod van bedrijven, in wetten en overheidsbeleid. Vaak met enige vertraging. Cultuur bouwt draagvlak voor verandering. Maar hoe verander je een cultuur? In het geval van klimaat is er iets bijzonders aan de hand: een overgrote meerderheid van Nederland wil sterk klimaatbeleid en maakt zich zorgen. Maar slechts een kleine minderheid praat hierover, of vertaalt die zorgen en wensen naar zijn dagelijkse handelen. Het draagvlak is er dus wel, maar de cultuur nog niet. Het gevolg is dat tractorprotesten politiek gezien nog altijd tot meer knikkende knieën leiden dan klimaatprotesten.

Wat jij deze week nog kan gaan doen om die cultuur te veranderen is meer klimaatgesprekken gaan voeren. Volg bijvoorbeeld onze dagtraining over klimaatcommunicatie. Of neem deel aan onze Deep Changemaker circles, waar we je helpen je duurzame impact te vergroten, met zorg voor jezelf. Fijne manieren om meteen ook gelijkgestemden te ontmoeten.

De media

Tot slot is er nog een belangrijke maatschappelijke kracht waar je invloed op hebt: de media. Ze hebben veel invloed op de politieke agenda en op het stemgedrag van mensen. Bovendien dragen ze bij aan de goede werking van ons rechtssysteem door misstanden bloot te leggen. Ze maken culturele verandering denkbaar en mogelijk. Maar goede onderzoeksjournalistiek, zoals die van Follow the Money dat de bestuurlijke invloed van Shell op de Nederlandse overheid probeert bloot te leggen, kost wat. Ook internationale kranten zoals The Guardian die klimaatopwarming als eerste benoemde als ‘klimaatcrisis’ kan je steunen. Kranten leven van adverteerders, adverteerder komen af op klikaantallen en klikaantallen worden altijd hoger bij berichten die worden gedeeld en bediscussieerd. Let op: ook klimaatsceptische artikelen in bijvoorbeeld de Telegraaf moeten bekostigd worden! Dus lees je een bericht waar je het niet mee eens bent, negeer dat dan. Of maak een screenshot. Maar sponsor de maker niet door verontwaardigd te verwijzen naar de link.

Kies voor ‘game changing solutions’

En dan nog iets dat je deze week kan doen. Bekijk eens, net als bijna 1 miljoen anderen, het inspiratiefilmpje de story of solutions. Het filmpje legt helder uit hoe jij jezelf bij elke individuele keuze kan afvragen of het een ‘game changing solution’ is. Zullen we er deze week aan beginnen? In dit blog staan al zeker 10 acties die je kan doen!

Afbeelding afkomstig uit The Story of Solutions