Blog door Manu Busschots

Zodra de portobello’s op de buurtbarbecue gelegd worden, zegt je buurman: “Ach joh, we moeten niet de illusie hebben dat postzegeltje Nederland ook maar enig verschil maakt op het wereldwijde klimaatprobleem.” Of naar aanleiding van jouw treinvakantie zegt je collega tijdens de lunch: “Het klimaat verandert altijd al, het is allemaal bangmakerij en als er morgen een vulkaan ontploft dan is het weer afgekoeld.” Soms hebben uitspraken zoals deze maar één doel: dat het onderwerp klimaat weer van tafel gaat. De spreker hoopt zijn punt te scoren en doet dat zo stellig en aanvallend dat deze ook hoopt dat het daarmee game over is. 

Als een ander echt niet over klimaat en duurzaamheid wil spreken en nadenken (laat staan voelen), wat doe je dan? Je kan proberen te achterhalen waar deze onwil vandaan komt en door mee te bewegen met de weerstand toch nog een goed gesprek op te starten. Maar soms ontbreekt de tijd hiervoor, of misschien heb je dit al eens geprobeerd en heeft dat totaal geen nut gehad: steeds blijkt de wind uit dezelfde hoek te waaien.  

Daarom hebben we ook wat suggesties voor weerbare teksten. Want als de ander alleen de aanval als doel heeft, heeft het soms meer effect om een sterke opmerking terug te maken. In plaats van een lange discussie aan te gaan, heb jij dan ook je punt gemaakt en kun je het daarbij laten. Begrenzen zonder het gevecht aan te gaan. En wie weet kun je toevallige toehoorders wel meekrijgen. We proberen je daarom op weg te helpen met wat korte replieken, waardoor je je minder in een hoek gedrukt voelt.

Wat je wil voorkomen is een welles-nietes-discussie over droge feiten. In het ergste geval leg je het dan (soms schijnbaar) af tegen feitjes waar de ander zich meer in heeft verdiept of die hij/zij retorisch goed verpakt heeft. Wat wel goed tegenwicht kan bieden zijn verrassende feiten, persoonlijke statements of vragen en humor. Tegen die buurman met zijn ‘postzegeltje Nederland’ of ‘0,0000..procent’ kun je zeggen: ‘Wist je dat als je alle landen waarvoor dit geldt bij elkaar optelt op ongeveer de helft van de wereldwijde uitstoot komt?’

En als je collega zegt ‘dat het klimaat altijd al verandert en het allemaal bangmakerij is, etc’ dan kan je antwoorden met: ‘Leg dat maar eens uit aan die duizenden wetenschappers wereldwijd die de data en alternatieve verklaringen al decennia lang kritisch onderzoeken en toch steeds opnieuw op de mens als oorzaak uitkomen.’ In beide gevallen zul je de discussie niet winnen, of de ander overtuigen. Maar jij hebt dan óók je punt gemaakt, dus het is in ieder geval gelijkspel. En de ander heeft dus ook niet gewonnen. 

Meer voorbeelden van weerbare, snedige teksten, bij dooddoeners van een ander

• Wat je er ook van vindt, er zijn nu veranderingen gaande die ons allemaal nu al raken. En ik heb geen zin in natte voeten.
• De laatste keer dat ik checkte waren gassen die warmte vasthouden niet links of rechts of bezig met hoeveel geld ze kosten: ze hebben gewoon hun ontwrichtende effect als er teveel van zijn, dat is alles.
• Waarom zouden oliemaatschappijen dan 40 jaar geleden al hebben gewaarschuwd voor klimaatverandering?
• U ziet geen gevaar? Grappig! Dat doen rokers, bergbeklimmers en autocoureurs ook niet.
• Sommige waarheden zijn zo pijnlijk, dat ze niet waar mogen zijn. Volgens mij zou jij de klimaatcrisis nóg niet erkennen als 99.99% van de wetenschappers het met elkaar eens is.
• Ik voel me er gewoon niet lekker bij dat door mijn vliegvakantie de uitstoot stijgt, terwijl hij zo snel mogelijk omlaag zou moeten.
• Sinds ik geen vlees meer eet, merk ik dat ik me niet zo druk hoef te maken om weer een dierenziekte of slachtschandaal.
• De aarde functioneert net als je lichaam dankzij allerlei processen die met elkaar in evenwicht zijn. Hoe voel jij je bij 1 graden koorts en bij 2 graden? En als dat blijvend is? 
• Heeft u de laatste beelden van het Great Barrier Reef al gezien? Een beetje alsof je de kraamafdeling van alle ziekenhuizen opheft. 

Het zou goed kunnen zijn dat de spreker een dergelijke weerstand niet gewend is en/of zich gegeneerd voelt. En dan toch nog een tegenaanval plaatst. Onttrek je dan uit een wedstrijd die alleen verliezers kent. Immers: jij gaat er geen energie van krijgen en de ander ook niet als je allebei al bij voorbaat weet dat je niet open staat voor de ander. Als het in gezelschap plaatsvindt, is de kans groot dat het ook voor de anderen een onprettige spanning geeft en dit het onderwerp meer beladen maakt dan nodig. Hierdoor vinden er in plaats van meer klimaatgesprekken, juist minder plaats. 

Jezelf uit de welles-nietes en aanval-verdediging onttrekken met opgeheven hoofd kan als volgt. Op jouw verhaal over dat alle beetjes optellen, zegt je buurman dan heel gevat iets als: “Dat maakt niet uit als Trump dan vervolgens zijn uitstoot weer verdubbelt.”, waarop jij reageert met: “Ja, zo heb je vast nog meer argumenten en ik ook, wij tweeën gaan daar in ieder geval nu niet uitkomen, dus zullen we het over iets anders hebben?” Je collega die begon over bangmakerij en vulkanen, die jij wees op de duizenden wetenschappers heeft misschien de volgende tegenreactie: “Dat is het nou net, niet al die wetenschappers zijn het eens, maar het lijkt wel alsof het andere geluid niet meer gehoord mag worden.” Waarop jij de strijd kan proberen te staken door te reageren met: “Jawel hoor, ik heb je net gehoord en die wetenschappers kom je ook wel tegen op internet, maar ik neem liever het zekere voor het onzekere. Wat dat betekent, daar denken we kennelijk verschillend over.”

Nog wat voorbeelden van weerbare teksten om de strijd te staken, zonder overgave:

• Zullen we ‘agree to disagree’ zoals de Engelsen zeggen?
• Blijkbaar kunnen we ons hierover allebei druk maken, alleen verschillen we over de manier waarop het opgelost gaat worden. Daar laat ik het graag bij. 
• Ach, baat het niet dan schaadt het ook niet. Mijn huis is er comfortabeler van, treinreizen geeft me prettige extra werktijd, veganistisch is ook gezonder in veel opzichten, etc.
• Zo, dit gespreksklimaat is in ieder geval wel meteen verhit en ik ben voor afkoeling dus zullen we maar een ijsje pakken…iets anders doen?
• De toekomst zal leren wie gelijk krijgt, ik hoop jij. Maar ik vrees ik. Voor nu volgens mij voldoende gesproken toch? 

Denk je na het lezen van al deze gesprekstips, dat dit niks voor jou is, dat je de confrontatie liever vermijdt? Dan hebben we nog een laatste tip voor je: acties zeggen meer dan woorden! Door allerlei kleine en grote klimaatkeuzes in je eigen leven zet je het onderwerp persoonlijk op de kaart. 

Wil je meer handvatten en oefening voor het voeren van een goed klimaatgesprek?

Wees dan welkom op onze dagtraining Klimaatcommunicatie.